Di tích lưu niệm anh hùng liệt sĩ, bác sĩ Đặng Thùy Trâm

Bác sĩ Đặng Thùy Trâm sinh ngày 26/11/1942 trong một gia đình trí thức có truyền thống về ngành y. Bố là giáo sư, bác sĩ Đặng Ngọc Khuê, nguyên chủ nhiệm khoa ngoại bệnh viện Sanhpôn; mẹ là dược sĩ Doãn Ngọc Trâm, nguyên giảng viên trường Đại học Dược khoa - Hà Nội. Theo nghề y của gia đình, Đặng Thùy Trâm thi đỗ Đại học Y khoa Hà Nội và được tốt nghiệp sớm hơn một năm để đi chiến trường.

Tháng 7/1966, sau khi tốt nghiệp trường Đại học Y khoa – Hà Nội đạt loại ưu, Đặng Thùy Trâm theo học khóa huấn luyện đặc biệt, chuẩn bị đi Nam. Chị đã chọn cho mình một lối sống, một lý tưởng cao đẹp – một nhân cách Đặng Thùy Trâm. Tháng 3/1967, sau gần 3 tháng hành quân đầy gian truân, vất vả, chị đã vào đến chiến trường Quảng Ngãi, được phân công về huyện Đức Phổ.

Bác sĩ Đặng Thuỳ Trâm về công tác ở huyện Đức Phổ giữa lúc bệnh xá đang trong thời gian xây dựng lại, Huyện uỷ đã đưa chị về phụ trách trạm tiền phẫu Nam Đức Phổ ở hang Bộng Dầu, thuộc núi Dâu, thôn Quy Thiện, xã Phổ Hiệp (nay là xã Phổ Khánh). Tại đây, chị đã phục vụ cứu chữa cho các thương binh đơn vị 120 lực lượng vũ trang huyện, Nhân dân và du kích các xã Phổ Hiệp (nay là xã Phổ Khánh), Phổ Vinh và một số xã phía Nam huyện Đức Phổ. Đây cũng là nơi nhận công tác đầu tiên của chị khi tham gia vào chiến trường Quảng Ngãi.

Tháng 4/1967, Huyện uỷ Đức Phổ phân công bác sĩ Đặng Thuỳ Trâm làm việc tại bệnh xá Đức Phổ, đặt tại thôn Đồng Răm, xã Ba Khâm, huyện Ba Tơ. Tháng 3/1968, Bác sĩ Đặng Thùy Trâm được giao nhiệm vụ phụ trách bệnh xá Đức Phổ. Hằng ngày, ngoài nhiệm vụ cứu chữa và điều trị cho thương binh, chị còn đảm nhận thêm rất nhiều việc như: hộ lý, cấp dưỡng, làm giáo viên đào tạo y tá để kịp thời phục vụ cho bệnh xá cũng như đưa về công tác ở các địa phương,... Chị còn thường xuyên về công tác ở các xã, hầu như tất cả nơi đâu trên huyện Đức Phổ chị cũng đặt chân đến. Đi đến đâu chị cũng được Nhân dân thương yêu, đùm bọc, che chở. Bên cạnh đó, chị còn tuyên truyền đường lối chính sách của Đảng, vận động quần chúng nhân dân trụ bám, sẵn sàng chiến đấu chống lại các cuộc càn quét của địch.

Với quyết tâm kiên cường trụ bám, không ngại khó khăn gian khổ, hạn chế thương vong một cách thấp nhất, bác sĩ Đặng Thùy Trâm cùng các anh em nhân viên trong bệnh xá Đức Phổ đã được tuyên dương điển hình toàn tỉnh về thành tích điều trị và các mặt khác trong báo cáo tổng kết năm 1968.

Ngày 28/4/1969, Khu vực bệnh xá Đức Phổ bị đánh phá ác liệt, bác sĩ Đặng Thùy Trâm cùng với cán bộ, nhân viên bệnh xá quyết định chuyển bệnh xá Đồng Răm về địa điểm mới ở Hố Bầu Tây (Hố Sâu) thuộc thôn Nước Đang, xã Ba Trang, huyện Ba Tơ để lợi dụng địa điểm và lương thực của đơn vị 120 nhằm tiếp tục duy trì trụ bám cứu chữa thương binh và Nhân dân. Ngày 12/6/1970, bệnh xá đã bị lộ nên phải triển khai tìm địa điểm mới để sơ tán. Bệnh xá có 5 người vì bị thương quá nặng nên phải ở lại, bác sĩ Đặng Thùy Trâm cùng hai cán bộ bệnh xá ở lại chăm sóc chờ mọi người tìm được địa điểm mới an toàn sẽ đến đón. Ngày 22/6/1970, trên đường đi kiếm thức ăn cho anh em thương binh, không may bị lọt vào ổ phục kích của địch, chị đã anh dũng hy sinh khi chưa đầy 28 tuổi.

Hai quyển nhật ký của bác sĩ Đặng Thùy Trâm được viết từ ngày 08/4/1968 cho đến ngày 20/6/1970 (hai ngày trước khi chị hy sinh) được Frederic Whitehurst, cựu sĩ quan quân báo Hoa Kỳ lưu giữ và được trả lại cho gia đình chị vào cuối tháng 4/2005, sau đó được nhà phê bình văn học Vương Trí Nhàn biên tập thành quyển sách mang tên “Nhật ký Đặng Thùy Trâm”.

Cuộc đời sự nghiệp và sự hy sinh anh dũng của bác sĩ Đặng Thùy Trâm là tấm gương sáng về tình yêu quê hương đất nước, về lòng dũng cảm, ý chí chiến đấu kiên cường, về y đức cao quý của người thầy thuốc, về tình yêu thương với tất cả mọi người, một tình yêu thương rộng rãi nhưng rất đỗi chân thành. Chị đã vĩnh viễn ra đi nhưng chị vẫn còn sống mãi trong lòng đồng đội và tất cả nhân dân ta. Để ghi nhận thành tích đặc biệt xuất sắc của liệt sĩ, bác sĩ Đặng Thùy Trâm, ngày 20/2/2006, Chủ tịch nước Trần Đức Lương đã ký quyết định truy tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân cho liệt sĩ, bác sĩ Đặng Thùy Trâm. 

Di tích lưu niệm anh hùng liệt sĩ, bác sĩ Đặng Thuỳ Trâm đã được UBND tỉnh Quảng Ngãi xếp hạng di tích cấp tỉnh tại Quyết định số 1205/QĐ-UBND ngày 03/8/2011, gồm 5 điểm di tích, được phân bố tại các xã Phổ Khánh, Phổ Cường (thị xã Đức Phổ) và xã Ba Khâm, Ba Trang (huyện Ba Tơ):

1. Địa điểm trạm tiền phẫu Nam Đức Phổ thuộc hang Bộng Dầu nằm trên sườn núi phía Đông của núi Dâu, thôn Quy Thiện, xã Phổ Khánh, thị xã Đức Phổ.

2. Địa điểm Hầm bí mật tại nhà bà Tạ Thị Ninh thuộc thôn Nga Mân, xã Phổ Cường, thị xã Đức Phổ.

3. Địa điểm bệnh xá Đức Phổ (1967 - 1969) thuộc thôn Đồng Răm 2, xã Ba Khâm, huyện Ba Tơ.

4. Địa điểm Bệnh xá Đức Phổ (từ tháng 4/1969 – tháng 6/1970) thuộc Hố Bầu Tây nằm trên sườn núi Gieo Ái, thôn Nước Đang, xã Ba Trang, huyện Ba Tơ

5. Địa điểm Khe Nước Lạnh, nơi bác sĩ Đặng Thùy Trâm hi sinh thuộc xóm Đồng Lớn, thôn Nước Đang, xã Ba Trang, huyện Ba Tơ.

Ngoài ra, năm 2006, Bệnh xá Đặng Thùy Trâm được xây dựng tại thôn Nga Mân, xã Phổ Cường do bạn đọc báo Tuổi Trẻ cả nước đóng góp. Tại đây, có một phòng trưng bày lưu niệm về anh hùng liệt sĩ, bác sĩ Đặng Thùy Trâm thu hút hàng nghìn khách tham quan mỗi năm.

Di tích lưu niệm anh hùng liệt sĩ, bác sĩ Đặng Thùy Trâm còn có giá trị giáo dục, bồi dưỡng truyền thống cách mạng cho lớp lớp thanh niên Việt Nam. Anh hùng liệt sĩ, bác sĩ Đặng Thùy Trâm là một tấm gương tiêu biểu cho thế hệ thanh niên Việt Nam sống, chiến đấu, cống hiến trọn đời cho sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng và của dân tộc ta.